Η ΠΛΑΖ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΑΤΙΡΛΙ (ΑΡΕΤΣΟΥΣ)

               

Η παράκτια περιοχή που οριοθετείται σήμερα από περίφραξη στην παραλία του Νέου Κατιρλί και ονομάζεται επισήμως πλαζ, έγινε για πρώτη φορά πανελληνίως γνωστή αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και την ανέ-γερση στο σημείο αυτό εγκαταστάσεων που φιλοξένησαν το «Λοιμοκαθαρτήριο Θεσσαλονίκης», κοινώς απολυμαντήρια. Οι υποτυπώδεις εγκαταστάσεις κατα-σκευάστηκαν από τις συμμαχικές δυνάμεις και αξιοποιήθηκαν από την Ελληνική Κυβέρνηση ως χώρος «απολύμανσης» των χιλιάδων Μικρασιατών και Ποντίων προσφύγων των δεκαετιών ’10 και ’20 με την άφιξη τους, οι οποίοι διέμει-ναν στην ίδια περιοχή πριν την προώθησή τους στην ενδοχώρα.

Από την περίοδο του μεσοπολέμου και μέχρι την δεκαετία του 1960 η παρα-θαλάσσια περιοχή ανατολικά του Μικρού Εμβόλου και μέχρι τη Νέα Κρήνη αποτέλεσε έναν τόπο ανάπτυξης επαγγελματικών δραστηριοτήτων συνυφα-σμένων με την θάλασσα. Ταυτόχρονα, οι παραθαλάσσιες εκτάσεις υπήρξαν το επίκεντρο δραστηριοτήτων αναψυχής και ψυχαγωγίας όχι μόνο για τους κατοίκους των παράκτιων συνοικισμών αλλά και του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 η διαχείριση της έκτασης εγγράφεται σε μία εκσυγχρονιστική λογική και υλοποιείται η σταδιακή και ριζική της μεταμόρφωση. Η Κυβέρνηση αποφασίζει τον χαρακτηρισμό της δημόσιας έκτασης, όπου σήμερα βρίσκεται η πλαζ, ως Τουριστικό Δημόσιο Κτήμα (Βασιλικό Διάταγμα 780/1969  ΦΕΚ 254Α/4-12-1969) και αναθέτει την διοίκησή του στον Εθνικό Οργανισμό Τουρισμού. Σαρώνοντας κάθε ίχνος ιστορικής μνήμης, απαλ-λοτριώνονται και απομακρύνονται οι υπάρχουσες στην παραλία και στα πρανή εγκαταστάσεις (ναυπηγεία, εξοχικά κέντρα) όχι μόνο στο ύψος της σημερινής πλαζ αλλά σε όλο το θαλάσσιο μέτωπο. Την ίδια περίοδο αποφα-σίζεται η κατεδάφιση των απολυμαντηρίων. Στην θέση τους ανεγείρονται τμηματικά οι σημερινές εγκαταστάσεις της πλαζ και τοποθετούνται κιγκλιδώματα οριοθετώντας την οργανωμένη παραλία.

Για μία δεκαετία η οργανωμένη πλαζ θα γίνει τόπος υψηλής επισκεψιμότητας. Πλην όμως η αυξανόμενη θαλάσσια ρύπανση, που θα καταστήσει απαγορευτική την κολύμβηση, και η ανάπτυξη νέων τουριστικών προορισμών πέριξ της Θεσσαλονίκης και στη Χαλκιδική, θα οδηγήσουν νομοτελειακά στην υποβάθμιση της έκτασης ως κέντρου λουομένων. Το 1983 ο Δήμος Καλαμαριάς υπογράφει χρησιδάνειο διάρκειας 30 ετών με τον ΕΟΤ, δηλαδή, την άνευ ανταλλάγματος χρήση της πλαζ με την υποχρέωση να την αποδώσει μετά την λήξη της σύμβασης.

Το 1998 η νεοσύστατη Ανώνυμη Εταιρεία «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» θα αναλάβει τη διοίκηση και την εκμετάλλευση της περιουσίας του οργανισμού και λίγα χρόνια αργότερα θα εκκινήσει συνομιλίες με τον Δήμο Καλαμαριάς για την «αξιοποίηση» της έκτασης που θα καταλήξει στην υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ των δύο οργανισμών που προβλέπει την ανοικοδόμηση της παραλίας. Ύστερα από μαζικές κινητοποιήσεις φορέων, συλλογικοτήτων και πολιτών το σχέδιο αποσύρεται και το Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμαριάς αποφα-σίζει ομόφωνα την έναρξη των διαδικασιών για κήρυξη της παραλίας ως περιο-χής φυσικού κάλλους και ιστορικής μνήμης, απόφαση που όμως δεν υλοποιή-θηκε ποτέ.

Λίγο καιρό πριν την λήξη του χρησιδανείου η πλαζ θα μεταβιβασθεί στο Υπερ-ταμείο σε συνέχεια της απορρόφησης της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου ΑΕ από την Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα ΑΕ και την σύσταση της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου ΑΕ. Με την λήξη της σύμβασης ο Δήμος Καλαμαριάς θα αιτηθεί την εκ νέου και άνευ αντιτίμου παραχώρηση της έκτασης και η ΕΤΑΔ θα αντιπροτείνει την επέκταση του χρησιδανείου για ένα έτος, γεγονός που δεν θα αποδεχθεί ο Δήμος. Αντίστοιχα αιτήματα θα κατατεθούν το 2016 και 2018 με την ΕΤΑΔ να μην δίνει συνέχεια στις προτάσεις του Δήμου. Όλο αυτό το διάστημα, όμως, και μέχρι σήμερα, ο Δήμος εξακολουθεί «άτυπα» να λειτουργεί – όπως λειτουργεί – τον χώρο της πλαζ.

Η Διοίκηση του Δήμου θα επανέλθει το 2021 και θα καταλήξει σε συμφωνία με την ΕΤΑΔ Α.Ε. για εκμίσθωση του ακινήτου για 25 χρόνια με ετήσιο μίσθω-μα το 20,75% επί των πάσης φύσεως εσόδων, αφαιρουμένων φόρων και τελών, που θα εισπράττει ο Δήμος ή επιχείρησή του από μισθώματα και λοιπές εμπορικές εκμεταλλεύσεις του ακινήτου, (με ελάχιστο ετήσιο εγγυημένο μίσθωμα το ποσό των 20.000 ευρώ) για την διάρκεια της τέλεσης των εργασιών του πρώτου σταδίου του έργου, ήτοι για τα πρώτα πέντε (5) έτη, το οποίο στη συνέχεια (από το 6ο έτος και έπειτα) θα ανέλθει στο ποσό των 45.000 ευρώ. Περαιτέρω ο Δήμος όφειλε την πρώτη πενταετία να προχωρήσει σε πλήρη εξωραϊσμό των υφιστάμενων εγκαταστάσεων και στη δεύτερη πενταετία να προχωρήσει με κάθε πρόσφορο τρόπο (προγράμματα, χορηγίες, κ.λ.π.) στην ανάδειξη του ακινήτου μέσα από την υλοποίηση ενός  επιχειρησιακού πλάνου προϋπολογισμού μεγαλύτερου του 1.000.000 ευρώ. Η πρόταση απορρίφθηκε κατά πλειοψηφία από το Δημοτικό Συμβούλιο.

Σημειωτέον ότι από το 2017 ο κανονισμός της ΕΤΑΔ για τις μισθώσεις και τις πα-ραχωρήσεις υποχρεώνει την Εταιρεία να λαμβάνει ως αντίτιμο για τους χώρους που παραχωρεί κατ’ ελάχιστο το 20,5 % επί του τζίρου των εμπορικών δραστη-ριοτήτων που λαμβάνουν χώρα σε αυτούς. Πλην όμως στον ίδιο κανονισμό προβλέπεται ότι η παραχώρηση γίνεται δίχως αντάλλαγμα, όταν με  αυτήν εκ-πληρώνονται κοινωφελείς δραστηριότητες και λειτουργίες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Άρα, ο Δήμος Καλαμαριάς κάλλιστα θα μπορούσε να αιτηθεί την άνευ αντιτίμου παραχώρηση από την ΕΤΑΔ εφόσον θα πρό-βαλλε ως κύρια χρήση του ακινήτου την οποιαδήποτε κάλυψη κοινωφελών αναγκών των πολιτών και δεν προσέγγιζε το ακίνητο ως έκταση για την ανά-πτυξη κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων.

Πέραν αυτών, εάν η Διοίκηση απέβλεπε πραγματικά στο να διεκδικήσει δυνα-μικά την χρήση της έκτασης, θα μπορούσε να αμφισβητήσει τη νομιμοποίηση της ΕΤΑΔ να διαχειρίζεται τον αιγιαλό και την παραλία, εκτάσεων που έχουν χαρακτηριστεί Τουριστικά Δημόσια Κτήματα. Υπογραμμίζεται ότι μέχρι το 2023 οι αιγιαλοί και οι παραλίες εντός Τουριστικών Δημοσίων Κτημάτων, όπως αυτό της «πλαζ», εξαιρούνταν από τη διοίκηση και τη διαχείριση της ΕΤΑΔ και αρμόδια υπηρεσία ήταν η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Οικονομικών. Εφεξής η διοίκηση και διαχείριση των εκτός συν-αλλαγής κοινόχρηστων πραγμάτων, όπως ο αιγιαλός και η παραλία εντός Του-ριστικών Δημοσίων Κτημάτων, έχουν μεταφερθεί στην ΕΤΑΔ. Πλην όμως το νέο αυτό καθεστώς είναι νομικά έωλο και δικαστικά ελεγκτέο στο μέτρο που οι αιγιαλοί και οι παραλίες, ως πράγματα εκτός συναλλαγής, έχουν αυξημένη προστασία, ώστε να μην είναι επιτρεπτή η αξιοποίησή τους για την πραγμα-τοποίηση των σκοπών της ΕΤΑΔ.