Ο ΞΥΠΟΛΥΤΟΣ ΑΓΙΟΣ

                           

Ο συνοικισμός του Νέου Κατιρλί κατασκευάσθηκε, μαζί με το διπλανό Νέο Κουρί, από Ιταλούς μηχανικούς το 1926 στον λασπότοπο της Καλαμαριάς με διεθνή χρηματοδότηση, με βάση το Ιπποδάμειο οικοδομικό σύστημα και σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα της εποχής. Σε κεντρικό σημείο του οικισμού και πάνω στην λεωφόρο «Κουρί - Κατιρλί» (σημερινή οδός Πασαλίδη) που ένωνε τους δύο οικισμούς, δημιουργήθηκε η κοινή τους πλατεία. Παράλληλα, οι Κουριώτες είχαν καταφέρει να χτίσουν στα ανατολικά όρια του δικού τους οικισμού την δική τους εκκλησία των Ταξιαρχών, ξεκινώντας από μία ξύλινη παράγκα. Εκκλησία που η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης - όπου ανήκαν τότε αυτές οι περιοχές αφού η Μητρόπολη Καλαμαριάς δημιουργήθηκε πολύ αργότερα - θεωρούσε ότι ο Ταξιάρχης στο Κουρί επαρκούσε για τις εκκλησιαστικές ανάγκες και των δύο συνοικισμών, και δεν συναινούσε στην κατασκευή νέας ξεχωριστής εκκλησίας στο Νέο Κατιρλί.

Έτσι, οι Κατιρλιώτες προκειμένου να εκβιάσουν την έγκριση από τον Μητρο-πολίτη για την κατασκευή της δικής τους εκκλησίας του Άη-Γιάννη, κατέφυγαν στο ακόλουθο τέχνασμα. Έθαψαν στην πλατεία την εικόνα του Άη-Γιάννη που είχαν φέρει από την πατρίδα, και μετά απ΄αυτό μία κυρία «αποκάλυψε» στις συντοπίτισσές της ότι είδε στο όνειρο της την εικόνα του Άη-Γιάννη να είναι θαμμένη στην πλατεία. Και, ώ του θαύματος, την επομένη το πρωΐ η εικόνα βρέθηκε στην πλατεία και στήθηκε αμέσως η ξύλινη παράγκα που είχαν εν τω μεταξύ προετοιμάσει οι άρρενες του συνοικισμού. Με τα χρόνια, και μετά από πολλούς αγώνες, έγινε ο πλινθόκτιστος περίοπτος ναός που ολοκληρώθηκε το 1936 με πολύ προσωπική εργασία και αποκλειστικά με ίδιες δαπάνες των Κατιρλιωτών και με σχέδια του διάσημου τότε για το έργο του αρχιτέκτονα Μανούσου, ο οποίος δεν δέχθηκε αμοιβή ούτε για τα σχέδια αλλά ούτε και για την επίβλεψη της κατασκευής. Ήταν μία εκκλησία με την οποίαν ταυτίσθηκαν οι πρόσφυγες Κατιρλιώτες όχι μόνον γιατί την έφτιαξαν πραγματικά με τα χέρια τους αλλά και για την μοναδική αρχιτεκτονική της και την κατάνυξη που προκαλούσε.

Κατάνυξη την οποίαν εκθεία-σε με τα θερμότερα λόγια και ο Φώτης Κόντογλου, όταν την επισκέφθηκε και έψαλε σε αυτήν κατά την δεκαετία του ’50. Είναι χαρακτηριστικό του δεσμού των Κατιρλιωτών με την εκκλησία τους ότι, όταν αμέσως μετά τα θηρανοίξια πέθανε κάποιος ενορίτης, προκειμένου να μην είναι κηδεία η πρώτη τελετή που θα γινόταν στη νέα τότε εκκλησία, έτρεξαν οι ενορί-τες και άρπαξαν κυριολεκτικά τον νεογέννητο Παλαμιδάκη και τον βάπτισαν άρον-άρον Νικόλαο, για γούρι! (Τεύχος 123 σελίδα 2 της εφημερίδας)  Φεύ, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, εις μάτην.  

Στα χρόνια που ακολούθησαν έγινε μία επέκταση του πρόναου,  αλλά στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ο τότε Μητροπολίτης (είχε εντωμεταξύ δημιουργηθεί η Μητρόπολις Καλαμαριάς - Νέας Κρήνης), που ανακατασκεύαζε εργολαβικά όλες τις εκκλησίες στη δικαιοδοσία του, αποφάσισε να την κατεδαφίσει με την δικαιολογία ότι ήταν δήθεν επικίνδυνη από τον σεισμό του 1978(!!!) για να κατα-σκευάσει μία ασφαλέστερη και μεγαλύτερη. Ένας ψευδής και ανυπόστατος ισχυρισμός που καταρρίφθηκε από την Πολεοδομία και το Τεχνικό Επιμε-λητήριο. Πως θα μπορούσε, άλλωστε, να λειτουργεί ένας χώρος συνάθροισης κοινού επί δεκαπέντε και πλέον χρόνια, εάν ήταν πραγματικά επικίνδυνος; Τα σχέδια κατεδάφισης προκάλεσαν τεράστια αντίδραση των Κατιρλιωτών που πήρε τη μορφή διαμαρτυριών, διαδηλώσεων και εν τέλει νομικών προσφυγών εναντίον των προσπαθειών κατεδάφισης του ιστορικού μνημείου. 

Τελικά, οι κατεδαφιστές της ιστορίας και της πα-ράδοσης επεκράτησαν και το μνημείο της σύγ-χρονης μας ιστορίας κατεδαφίσθηκε πραξι-κοπηματικά την Παρα-σκευή, 4 Νοεμβρίου '94, με οργανωμένη παρου-σία ΜΑΤ, φορτηγών και συνεργείων κατεδάφι-σης υπό την εποπτεία και καθοδήγηση του δη-μάρχου Θρασύ. Λαζα-ρίδη, με άδεια κατεδά-φισης που εκδόθηκε το μεσημέρι της προηγούμενης μέρας μετά από αίτηση που έγινε αυθημερόν!! Και όλα αυτά ενώ εκκρεμούσε η εξέταση της αίτησης χαρακτηρισμού του μνημειακού Ναού ως διατηρητέου από το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Με την κατεδάφιση που πραγματοποιήθηκε μέσα σε πανδαιμόνιο διαμαρτυριών και συλλήψεων των διαμαρτυρομένων πολιτών - και χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα νομικών προσ-φυγών επειδή ήταν το τέλος της εβδομάδας - δεν έμεινε τίποτα όρθιο. 

Ακόμη και η μαρμάρινη Αγία Τρά-πεζα ξηλώθηκε βίαια και εσπευ-σμένα από την μπουλντόζα και δεν έμεινε τίποτα στον χώρο που να θυμίζει απομεινάρια ιερού ναού. Μερικά κειμήλια διασώ-θηκαν από κατοίκους που ακο-λούθησαν τα φορτηγά και τα ανέ-συραν από τα μπάζα στην χωμα-τερή της Καρδίας. Ο χώρος που καταλάμβανε η κατεδαφισμένη εκ-κλησία έμεινε έτσι, άδειος επί χρό-νια, γιατί οι εκκλησιαστικές αρχές προσπάθησαν στην αρχή ανεπι-τυχώς να χτίσουν καινούργιο ναό με ανίσχυρες άδειες που είχαν εκδώσει από την νομικά ανυπό-στατη τότε Ναοδομία. Έτσι, μετά από παρέμβαση των κατοίκων που ήδη είχαν συνασπισθεί στον Σύλλογο Κατιρλιωτών, οι εκκλη-σιαστικές αρχές αναγκάσθηκαν να εφαρμόσουν τον νόμο και να πάρουν κανονική άδεια από την Πολεοδομία Κα-λαμαριάς. Είναι ίσως η μόνη εκκλησία στην Ελλάδα που χτίσθηκε με άδεια του αρμόδιου πολεοδομικού γραφείου και όχι της Ναοδομίας. Όταν, αργότερα, στη δεκαετία του ΄00, επανιδρύθηκε η Ναοδομία ως υπηρεσία έκδοσης αδειών για ναούς, εξέδωσε εκ των υστέρων νέα δική της άδεια για την ήδη υπάρχουσα κitsch κατασκευή, εις αντικατάστασιν της αρχικής νόμιμης άδειας με βάση την οποίαν είχε χτισθεί το υφιστάμενο σήμερα κτήριο. 

 

Δύο από τα κειμήλια που - μαζί με το πιο πάνω "Συναξάρι" του 1852 - διασώθη-καν από τους Κατιρλίωτες στη χωματερή της Καρδίας(!). Πρόκειται για ένα τμήμα του επιδαπέδιου ψηφιδωτού και έναν σταυρό που κοσμούσαν τον ναό.